zondag 30 juni 2013

ՄԱՇՏՈՑՅԱՆ ԱՅԲՈՒԲԵՆԻ ՇՈՒՐՋ /Մաս 1–ին// Arthur Armin/

ՄԱՇՏՈՑՅԱՆ ԱՅԲՈՒԲԵՆԻ ՇՈՒՐՋ
/Մաս 1–ին/

Նախ,
1.0.0. Ինչպես ժամանակին ակադեմիկոս Գ. Ջահուկյանն է ընդգծել` բոլոր մասնագետ լեզվաբանները լավ հասկանում են, որ որևէ գրավոր մշակույթ, առնվազն պետք է մի քանի հարյուրամյա զարգացման ընթացք անցնի, որպեսզի ստեղծի Մաշտոցյան գրանշաններով, գրաբարով, առաջին գիրքի` «Աստվածաշնչի» կատարելիությունը։ 5–րդ դարում հայերենի թարգմանված «Աստվածաշունչn» ունի 96 հազարից ավելի բառապաշար, կուռ քերականություն, փայլուն դարձվածքաբանություն և այլն։ Պարզ պատկերացնելու համար տանենք զուգահեռներ: Ողջ հայ գրականության մեջ ամենահարուստ բառապաշարը Պ. Սևակինն է` 17,000 բառ, համաշխարհային գրականության մեջ ռեկորդակիրը Պուշկինն է, նրա բառապաշարը մոտ 30,000 է, իսկ անտիկ հունական հանճարի` Հոմերոսի բառապաշարը` 9,000 է։ Բանավոր խոսքը` մի քանի հարյուր բառից կարող է հասնել մինչև 2–3 հազարի։ Փաստորեն, haje8en «առաջին» գրքի ֆենոմենը` 96,000 բառ, անհնարի՛ն է, և այստեղ հանճարի կամ աստվածայինի խնդիր չկա։ Հիշատակածս օրինակներն ու հեղինակները նույնպես հանճարներ են, որոնք արդեն դարերով դպրական մշակույթով զարգացում ապրած ու պատրաստի բառապաշար ու քերականություն օգտագործելով հանդերձ չեն կարողացել հասնել 96,000 բառապաշարին և այլն։ Այո՛, եղել է հայոց հզոր դպրություն մինչև Մաշտոցյան գրանշանները։ Եվ եղել է ո՛չ թե սեպագրային կամ մեհենագրային դպրություն, այլ առողջ դատողությունն ասում է, որ եղել է հե՛նց գրանշանային այբուբենով դպրություն, որը ոչնչացվել է նոր կրոնի «հաղթանակով»` 301–314թթ։
1.1.0. Մինչև Քրիստոնեության մուտքը, Հայաստանը եղել է իր ժամանակի ամենհզոր պետությունների հնգյակում, և գիր, գրականություն, հաշիվ, հարկահավաքություն, հաշվապահություն, ճարտարապետություն, շինարարություն, կենցաղավարություն և այլն, նման պետության մեջ, իր մայրենի լեզվով չլինել` չէ՛ր կարող։
1.2.0. Հարևան երկրների կողքին, որոնք Մ. Թ. Ա. 5–րդ դարից սկասած ունեին տառանշանային դպրություն /հունարենի, ասորերենի, արամերենի, պարսկերենի և այլն/, Հայոց պետությունը չէր կարող չունենալ իրե՛նը` սեփականը։

ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ
Հայերենն ունեցե՛լ է տառանշանային այբուբեն մինչև Մաշտոցյան գրերը։ Սակայն դրա նմուշները չեն հասել մինչև մեր օրերը։ Ինչե՞ս է դա հնարավոր։ Շատ պարզ. այսօր մենք ո՛չ Մատենադարանում, ո՛չ էլ որևէ այլ գրապահոցում չունենք հինգերորդ դարի Մաշտոցյան գրանշաններով պահպանված գիրք` մատեան /պահպանված ամենահինը 7–րդ դարի է/, ուր մնաց թե քրիստոնեական հրից ու ավերումից հետո հեթանոսական ժամանակների մատեան պահպանվեր։
1.2.1 Ըստ միջնադրայան պատմինչների` Կորյունի, Փարպեցու, Խորենացու, Մաշտոցը փնտրում էր հայոց նշանագրերը և գտավ այն, սակայն երկու տարի փորձարկելուց հետո համոզվեցին, որ... այն չէ, լավ չի համապատասխանում մեր լեզվին։ Միթե՞ երկու տարի է պետք նման բան համոզվելու համար, սա արդեն ոչ ուղղակի իմֆորմացիա է այն մասին, որ երկու տարի օգտագործել են «ինչ–ինչ» նշանագրեր, ապա անհայտ պատճառներով, գուցե քաղաքական պատճառներով հրաժարվել են դրանից։
1.2.2 Այբուբենի հետ կապված «հայտնագործության» մասին Մաշտոցի աշակերտների վկայությունները ունեն թաքնագիտական ենթատեքստեր։ Մաշտոցի տեսիլքում հրեղեն աջով գրված տառերը, ենթադրում է երկնքում «Ձեռք» համաստեղությունը /ըստ Ա. Դավթյանի, դա Քիրոն աստվածության համաստեղությունն է, որը հունարեն հե՛նց նշանակում է` «ձեռք»/։
1.2.3 Ամեն դեպքում բացահայտ է, որ Մաշտոցը Այբուբենը նորագրել է կամ վերականգնել է հին կամ հնագույն համակարգի հիմքով։ Ստորև բերեմ Արմեն Դավթյանի նկատառումները` «Հայոց աստղային դիցաբանություն» գրքից, որտեղ նա համադրել է Շիրակացու, Անհաղթի, Խլաթեցու, Շնորհալու վկայությունները մեր այբուբենի մասին /էջ` 236/։

« + Հայոց այբուբենի 36 տառերը արեգակի ընթացքով են չափված (Շնորհալի)։ 
++ Արեգակն անցնում է 36 աստղերի միջով, որովհետև Արեգակն անցնում–պտտվում է Ա–ից մինչև Ք։ Այդ ընթացքում Արեգակը վեց ամսում բարձրանում–հասնում է իր բարձրակետին և իջնում–հասնում է իր ցածրակետին (Խլաթեցի)։
+++ Այբուբենի 36 թվի կառուցվածքն է` 3 x 12 = 36 (Անհաղթ)։
++++ Հայոց այբուբենի տառերը 12 ամիսներից կազմված տարեշրջանն են։ 3 x 12 = 36 –ը աստեղային երկնքի կառուցվածքն է` 12 հյուսիսային, 12 հարավային, 12 կենդանակերպ (Շիրակացի)»։

Ավելացնենք ևս մի քանի փաստ։

1.2.4 Հյուսիսային Միջագետքից գտնված Mul. Apin կոչվող աստեղային քարտեզը, որը թվագրվում է Մ.Թ.Ա. 7–րդ դարով, և Ուրարտական թագավորության ժամանակակիցն է, պարունակում 36 աստեղատների քանակություն, դասավորված երեք շրջանագծերով` յուրաքանչյուրում 12 աստեղատներ։ 3 x 12 = 36։
ՄՈՒԼ. ԱՓԻՆ, տես` 
http://members.westnet.com.au/gary-david-thompson/page11-7.html

1.2.5 Ուրարտական «Մհեր դռան» վրայի երեք գլխավոր աստվածներին զոհաբերվող ցուլերի թվաքանակը ևս 36 է։ Հիմնական, մեծ աստվածությունների թվաքանակը` 8–ն է, իսկ 1–ից մինչև 8 թվերի գումարը` 36 է նմանապես։

1.2.6 Հին Պարսկերեն սեպագրանման, բայց տառագրանշանային այբուբենը ուներ 36 գրանշան, և աշխարհում ընդունված գիտական տեսակետ է, որ պարսկական այս նշանները ուրարտական են ծագումով, թեև այն պարզեցված է մինչև տառային աբուբենի աստիճան։ Տես`
http://www.google.am/imgres?imgurl=http%3A%2F%2Fwww.cais-soas.com%2FCAIS%2FImages2%2FMisc%2Foldpersian.gif&imgrefurl=http%3A%2F%2Fwww.cais-soas.com%2FCAIS%2FLanguages%2Faryan%2Faryan_language.htm&h=360&w=560&sz=8&tbnid=t_ZJ_v2-aQ5ruM%3A&tbnh=82&tbnw=128&prev=%2Fsearch%3Fq%3DPersian%2Bcuniform%2Balphabet%26tbm%3Disch%26tbo%3Du&zoom=1&q=Persian+cuniform+alphabet&usg=__V87ofNtjwJfgVt9xBXKc3XMltd8%3D&docid=JGfUMzmtsIx4dM&sa=X&ei=gmjPUeiuNojGtAbOwoDABQ&ved=0CC0Q9QEwAA&dur=586

Նորից վերադառնանք Մաշտոցյան այբուբենին։

1.2.7 Որևէ լեզվի, նաև հայերենի, ձայնահնչյունային համակարգը` ուրի՛շ բան է, ձայնավիբրացիոն համակարգի տիպականությունը տարբե՛ր բան է, և այդ լեզվի հնչյուններին համապատասխան տառերի տեղադրությունը որպես մաթեմատիկական մատրիցա՝ լրի՛վ տարբեր բան է: Այն որ Ա-ից Ք տառերի աղավաղված տեղադրությունն անմիջական աղերսվում է քրիստոնեության՝ նոր կրոնի հետ, դա որևէ մեկը չի կարող բացառել: Օրինակ, որ 300 թվային արժեքի տակ գտնվող 21–րդ Յ-ը տառը նկատի է առել «Յիսուս» անունը, կամ 9000 թվային արժեքի տակ գտնվող 36–րդ Ք-ը տառը նկատի է առել «Քրիստոս» անունը` բացահա՛յտ է։ Եվ ամենակարևորը` այդ անունները ո՛չ հայկական են, և ո՛չ էլ որևէ իմաստ ունեն հայերենով։ Հիմա, մեր այբուբենը աղավաղվա՞ծ է օտար անվանումներով ու նոր կրոնի թեոլոգիան կրո՞ւմ է, թե՞ – ոչ։ 
Իհարկե` այո՛, կրո՛ւմ է։

1.2.8 36–ը` 6–ի քառակուսին է։ Իսկ 6 x 6 = 36 մատրիցան` կատարյա՛լ է։ Սա հնագույն Շումերական 6–ական համակարգն է, որի ժառանգությունը մենք օգտագործում ենք առ այսօր` 
1 րոպեն = 60 վրկ., 1 ժամը = 60 րոպե, շրջանագիծը = 360 /6 x 60/ աստիճան, 1 օրը = 24 /6 x 4/, 1 տարին = 360 /6 x 6 x 10/ + 5/6 օր, 
մեծ դարաշրջանը` ՇԱՐ–ը = 3600 տարի, փոքր ՇԱՐԸ /հունական` Սարոս/ = 54 տարի, որը արևի պարբերական խավարման փուլն է և այլն։ 

Եվ եթե Մաշտոցը վերցնում է այս հնագույն 6 x 6 = 36 մատրիցան, որը երկնային 36 աստեղատների /12–ը` հյուսիսային սֆերայում, 12–ը` միջնամասում, 12–ը` հարավային սֆերայում/ համակարգն է, որը ժամային համակարգն է, որը հնագույն սրբազան համարվող կատարյալ համակարգն է, որը արևի մոգական քառակուսու համակարգն է, ապա այդ կատարյալ մատրիցայում տառերի դասավորությունը, և հատկապես ձայնավորների դասավորությունը` նույնպե՛ս պիտի լինի համապատասխան, և ունենա մաթեմատիկական ճշգրտություն։ 
Արդյո՞ք մեր այբուբենն ունի այդ համակարգային ճշտությունը։

/Շարունակելի/


Arthur Armin

maandag 24 juni 2013

Դանդուռը (պորտուլակ) մոլախոտ չէ, դեղ է





Դեռեւս Հիպոկրատի ժամանակներից դանդուռն օգտագործել են անքնության դեպքում, թունավոր օձերի կծելուց առաջացած վերքերը բուժելու, եւ առհասարակ` վերքեր բուժելու համար: Այն օգտագործվում է նաեւ մեղվի խայթոցի դեպքում ու դիզենտերիայի բուժման համար: Դանդուռի վերգետնյա հատվածը սպիտակուցներ, շաքար, տարբեր մակրոէլեմենտներ է պարունակում` կալցիում, մագնեզիում, նատրիում, կալիում, օրգանական թթուներ, ալկալոիդներ, սապոնիններ, գլիկոզիդներ, նորադրենալին եւ բազմաթիվ վիտամիններ: Դանդուռի տերեւները պարունակում են մոտ 300 գ վիտամին C, այլ վիտամիններ` E, PP, կարոտին, դոպամին, օրգանական թթուներ, հանքային աղեր, եւ այլն: Դանդուռի` աղցանների, ապուրների տեսքով հաճախակի օգտագործումը նվազեցնում է արյան մեջ խոլեստերինի քանակությունը, նվազեցնում է աթերոսկլերոզի առաջացումը: Թարմ բույսը օժտված է հակաբորբոքային, միզամուղ, լեղամուղ, շաքարի քանակությունը որոշակիորեն նվազեցնող հատկություններով: Դանդուռի թարմ բուսահյութը օգտակար է երիկամների բորբոքային հիվանդությունների, լյարդի եւ միզապարկի լորձաթաղանթի համար:
Այնպես որ, օգտակար են դանդուռի եւ սերմերը, եւ ցողունը, եւ տերեւները, եւ ծաղիկները: Գիտական բժշկության մեջ դանդուռի սերմերն ու բույսը օգտագործվում է որպես գլիստ տեսակի ճիճուների դեմ պայքարող միջոց: Դանդուռը բարձրացնում է զարկերակային ճնշումը: Դանդուռի թարմ հյութն ու ջրաթուրմն ընդունում են աչքի հիվանդության ժամանակ: Այս բույսը շատ հայտնի է դարձել հատկապես Կալիֆոռնիայի 1849թ. ոսկե տենդի ժամանակ, երբ թվով 10.000 ոսկի փնտրողների մոտ ցինգա էր առաջացել: Մահից փրկվել հաջողվեց միայն նրանց, ովքեր իրենց սննդի մեջ սկսեցին դանդուռ օգտագործել: Բացի միզամուղ հատկություններից, դանդուռն ունի հակաբորբոքային նշանակություն: Ժողովրդական բժշկության մեջ դանդուռն օգտագործում են մի շարք հիվանդություններ բուժելու համար: Մանրացնել դանդուռի տերեւները, լավ տրորել, դնել գորտնուկի կամ կոշտուկի վրա ու ֆիքսել: Կամ` թանզիֆի կտորը թրջել դանդուռի հյութով ու դնել գորտնուկի կամ կոշտուկի վրա: Դանդուռն օգտակար է նաեւ ստամոքսի բարձր թթվայնության ու գաստրիտի դեպքում. դանդուռի 1 գդալ չոր տերեւների վրա լցնել 1 բաժակ եռջուր ու մարմանդ կրակի վրա եռացնել 15 րոպե, հետո քամել եւ ընդունել 2-3 ճաշի գդալ` օրվա մեջ 3 անգամ, ուտելուց հետո: Այս նույն դեղատոմսով կարելի է նաեւ բուժել թութքը: Քամել դանդուռի 2 ճաշի գդալ հյութը, այն բացել մի քանի ճաշի գդալ գոլ ջրով ու հոգնա անել` օրը 2 անգամ: Կրկնել 2 շաբաթ: Թույլ արտահայտված շաքարային դիաբետի դեպքում 2 ճաշի գդալ մանրացրած դանդուռի վրա լցնել 1,5 բաժակ եռջուր, թրմել եւ խմել: Ի դեպ, դանդուռն օգտագործվում է նաեւ բացիլային դիզենտերիայի դեպքում: Սերմերն օգտագործվում են խրթեշավոր որքինի (փպՔցռփՈՑօռ սՌՔՈռ) դեպքում: 2 ճ/գ սերմերը 2 թեյի բաժակ ջրի հետ էմալապատ տարայի մեջ 2-3 րոպե եռացնել, ապա թողնել սառչի, եւ օրը 3 անգամ ուտելուց հետո 1 ճաշի գդալով խմել: Հիպոկրատի ժամանակներում դանդուռի սերմերը համարվում էին օրգանիզմը մաքրող միջոց: Ավիցենան դանդուռի մասին հիշատակել է 70 անգամ:
Դանդուռի բուն հայրենիքը Հնդկաստանն է համարվում, չնայած այն մեծ տարածում ունի տարբեր երկրներում, այդ թվում` Հայաստանում: Ճապոնիայում այն օգտագործվում է որպես միզամուղ եւ հակաբորբոքային միջոց: Ինչպես նաեւ՝ օգտագործվում է լյարդի եւ երիկամների հիվանդությունների, հոնորեայի, սիֆիլիտիկ արտրիտի, ավիտամինոզի, պարալիչի, ինֆեկցիոն ծագում ունեցող հիվանդությունների դեպքում: Թարմ հյութը օգտակար է աչքի հիվանդությունների դեպքում: Որոշ երկրներում այն օգտագործվում է որպես սիրտ-անոթային հիվանդությունները ապաքինող միջոց: Սերմերի ջրաթուրմն օգտակար է ստամոքսի խանգարումների եւ պսորիազի դրսեւորումների դեպքում:
Ստամոքսի խանգարումների դեպքում 1 թեյի բաժակ եռջրի մեջ լցնել 1 թեյի գդալ դանդուռի սերմեր, 2-3 րոպե եռացնել, թողնել սառչի եւ օրը երեք անգամ խմել բաժակի 1/3 չափով: Իսկ պսորիազի եւ արտաքին ուռուցքների դեպքում դանդուռի սերմերը լավ տրորել, խառնել վազելինի հետ եւ քսել մաշկի վրա:
Դանդուռ խորհուրդ չի տրվում հիպերտոնիկներին, նյարդային ջղաձգումներ ունեցողներին:
Ի դեպ, հին եգիպտացիները թարմ դանդուռը մշտապես օգտագործել են սննդի մեջ: Հիերոգլիֆներում նույնիսկ այն հիշատակվում է` Մակխ-մակայ անվամբ: Հնագույն բժշկության մեջ դանդուռն իր ուրույն տեղն է ունեցել` նաեւ գլխացավերի, կոնյուկտիվիդի, արյունաթքության, ճիճուների, ստամոքսային հիվանդությունների բուժման համար: Արաբների մոտ նույնիսկ լեգենդ կա, ըստ որի` Մոհամեդը դանդուռի միջոցով բուժել է ոտքերի հիվանդությունը` քայլելիս ոտքերը հպելով դանդուռի տերեւներին: Արաբ բժիշկ Իբն Էլ-Բենտերը դանդուռով բուժել է լյարդի, երիկամների հիվանդությունները եւ շաքարախտը: Այն օգտագործվել է նաեւ որպես արյունաստեղծ միջոց: Դանդուռի թուրմը (1 ճ/գ չոր բույսի վրա լցնել 200 մլ եռջուր, 1 ժամ թրմել եւ թողնել սառչի) խորհուրդ է տրվում տղամարդկանց` սեռական անկարողությունը բուժելու համար: Թուրմը պետք է խմել օրը 3-4 անգամ` 2 ճ/գ չափով: 
http://www.louysworld.com/archives/24897

AMUSNUS PATASXANE STEPAN ABRAHAMYANIN...



lsi stypan abrahamyanys inches isk um xerina petk te et votanavorner@ es Njdehi gratsnern en te en Njdehi , inchi qo kartsiqov mardiq dra hamar en Njdehin metsarum, ev enthanrapes es hamozvatsem vor hayeri 90% texyakel chi et gratsneri masin, inch verabervuma Njdehi kerparin asem hajorde, du ches haskanum vor es vochxar joxovrdin mi hat hexinakutyun e petk vori hetevits iranq kgnan ev vochmekin xerinel chi te da haruyr tokosanots tisht klini te voch, arants aytel mer tshnaminer@ portsum en mer jshmarit patmutyun@ sti veratsel pastoren herqelov Njdehin du oqnumes mer tshnaminerin, letsun sovats hay patmabanner Hrachik Martirosyani Richard Hovanisyani ev eli et dzevi gyuter mi qani kopeki hamar tsaxum en mer patmutyunn otarnerin hima du inches kartsum et gyoteri aratse tishta??? isk ashxari amboxch patmutyun@ himnvats e sti vra mardiq portsum en irents axpin arjeq tal ev dra hamrel artyunqi en hasel, isk ete menq amen kisaherosi votnatak tanq ev enknenq qo usumnasirutyunneri hetevits enqan sxalner khanenq vor qez voch pakas davachani pitak ketanq, bayts de ho du davachan ches ?? du inchqan yes haskatsa portsum es qo tishte arach tanesa, vornel mer xerin petk chi hamozvatsem jamani entatsqum du da khaskans. ete menq du el mer het ltsvatsenq mi enthanur gaxapari vori himq@ hayreniqin ogneln e iharke ayd tanaparin menq tuyl ktanq akamayits sxalner vornel ev Njdehn e arel, hents menak ayn bane vor Njdeh@ hayastani mi mase maqrela pornik turqerits hents miayn et gortsoxutyun e heriqe vor artaratsni nra tuyl tvats manr muner sxalnern,amen ban inch inqe arela arela hanun Hay azgi prkutyan ev da arel en bolor evropakan arachatar azger@, himqum dnelov irents isk azgi shae..
  • ՀԻՇՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ ԿՈՐՑՐԱԾ ԶԱՆԳՎԱԾՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ

    Վանո Սիրադեղյան
    (Խոսում են վկաները)

    Հատված Սմբատ Հովսեփյանի «ՀՀՇ-ն ԵՎ ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՐԴԻ ՄԵԾ
    ՈՂԲԵՐԳՈՒԹՅՈՒՆԸ» գրքից

    ...Հայաստանի հանրապետությունում իրադարձությունները զարգանում էին արագ թափով:ԼՏՊ-ի հրաժարականը լայն արձագանք գտավ ոչ միայն Հայաստանում,այլև նր սահմններից շատ հեռու:
    Իսկ իրականում ի/'նչ էր կատարվում Հայաստանում:Ինչու՞ տարիներ առաջ իշխանության համար կրքոտ և հետևողական պայքարի մարտիկները հանկարծ կամավոր հրժարվեցին իշխանությունից:Որո՞նք էին դրա իսկական պատճառները:Ոմանք գտնում են,թե նախագահի հրաժարականի պատճառը Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցն էր,թե իբր Լևոն Տեր-Պետրոսյանի քաղաքականությունը Հարաբահգի հարցը փուլային եղանակով լուծելու գործում,իր դեմ հանեց անգամ հհշական շատ գործիչների:Մեր կարծիքով Ղարաբաղի հիմնահարցը ոչ թե պատճառ էր,այլ միջոց իշխանությունից հրաժարվելու համար:ՀՀՇական ավելի քան վեցը տարվա իշխնությունը երկիրը հասցրսց տնտեսական,ֆինանսական,բարոյա-հոգեբանական և հատկապես քաղաքական խոր ճգնաժամի:ՀՀՇական իշխանության հակաժողովրդական քաղաքականությունը,հիմնովին քայքայեց հանրապետության ամբոհջ ժողովրդական տնտեսությունը,աղքատությունն ու թշվառությունը դարձան հանրապետության բնակչության ավելի քան 80%-ի ուղեկիցները:Ակնհայտ էր ժողովրդական լայն զանգվածների զայրույթն ու ցասումը իշխանությունների ու նրա ղեկավարների նկատմամբ:Սովորական երևույթ էր դարձել ահաբեկչությունը:Դատարկ էր պետական բյուջեն:Անհնարին էր դարձել բավարարելու ժողովրդի պահանջմունքները:Ցածր էին աշխատավարձը,կենսաթոշակառուների թոշակները և վերջապես հանրապետությունում քիչ բան էր մնացել թալանելու,կողոպտելու:Այդ ամենը լցրել էր ժողովրդի համբերության բաժակը:Երկրում ստեղծվել էր հեղափոխական օբյեկտիվ իրադրություն:Ժողովուրդը ծայր աստիճան դժգոհ էր իշխանությունից և իր դժգոհությունը հայտնու էր հրապարակայնորեն:Անգամ սպառնալիքներ էին հնչում իշխանության և նրա ղեկի մոտ կանգնած ղոչիների հասցեին:
    ԼԿՏ-ն,որն այնքան էլ տգետ չէր քաղաքականության հարցերու,հասկանում էր,որ հանրապետությունում ստեղծված ծանր կացությունը կարող է հասցնել նրան,որ ժողովրդական զանգվածները ոտքի կանգնեն և ոչ մի ուժ չի կարող զսպել նրան և որ իրենք կնկնեն ծանր վիճակի մեջ ու իրենց կյանքով կհատուցեն կատարած հանցագործությունների համար:ԼՏՊ-ն չէր կարող հաշվի չառնել նաև այն,որ անցած տարիներին 2-3 անգամ մեհափորձ էր կատարվել հարևան հանրապետությունների նախագահների՝ Էդվարդ Շևերդնաձեի և Հեյդար Ալիևի կյանքի դեմ:Չէ՞ որ այդ նույնը կարող էր կատարվել նաև Հայաստանու,իր կյանքի դեմ:Այդ իսկ պատճառով նա վարետորեն օգտագործեց ղարաբաղյան գործոնը:ԼՏՊ-ն առաջարկեց ղարաբաղյան հիմնահարցի լուծման փուլային տարբերակը,ըստ որի առաջին փուլում պետք է Ադրբեջանին վերադարձվեր 1992-1994 թվականներին հայ-ադրբեջանական պատերազմում Ադրբեջանից գրաված շրջանները,երկրորդ փուլում դրվելու էր Շուշիի և Լաչինի հարցը և եզրափակիչ փուլում պետք է քննարկվեր Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցը:Յստ ԼՏՊ-ի, Լեռնային Ղարաբաղը պետք է լայն ինքնավարությամբ մտներ Ադրբեջանի կազմի մեջ:ԼՏ-ն լավ էր հասկանում,որ իր առաջարկության դեմ կարտահայտվեն ոչ միայն ընդիմադիր կուսակցություններն ու հասարակական կազմակերպությունները,այլև որոշ ՀՀՇականներ:Դրանով իսկ անվստահություն կստեղծվի իր նկատմամբ և սահմանադրության համաձայն ինքն իրավունք կունենա հրաժարական տալու:Այդես էլ ստացվեց:Ազգային ժողովու ստեղծված «Հանրաետություն» խբակցությունը փաստորեն կազմալուծվեց,նրա շատ անդաներ դուրս եկան խմբակցությունից և տան «Երկրապահ» խմբակցության մեջ,քանի որ այդ խմբակցությունն իրեն համարում էր նորընտիր նախագահի հենարանը Ազգային ժողովու:ՀՀՇ-ականները Ազգային ժողովում դարձան փոքրամասնություն,իսկ Երկրապահները կազմեցին մեծամասնություն (72 ձայն):Նախագահը սահմանեց հրաժարականների հաջորդականություն,սկզբում հրաժարական տվեց Երևանի քաղաքապետ Վանո Սիրադեղյանը,ապա մյուսները...
    Այսպիսով իր լիազորություններն ավարտեց հհշականների անփառունակ իշխանությունը,որի ղեկի մոտ կանգնած բեզմաթիվ ՀՀՇականներ իրենց հետ տարան հսկայական հարստություն:Եվ քանի որ նրանց կառավարման շարջանում ստեղծվեց անպատժելիության մթնոլորտը,ուստի մինչ օրս էլ նրանք հանգիստ վայելում են իրենց «քրտնաջան աշխատանքի» պտուղները:
    ՀՀՇականների անցած ուղին անսկզբունքայնության,զրպարտչական հայտարարությունների ուղին էր,բարձրագոչ,անապացույց դեմագոգիայի և անսքող ուժային ճնշման ուղին:Դա ապացուցվեց նրանց կատարած ծանրագույն հանցագործություններով հայ ժողովրդի նկատմամբ:Յուրաքանչյուր ոք,ով խոչնդոտում էր նրանց սև գործին,վերացնում էին ճանապարհից,անկախ նրա անձից,դիրքից ու դեմքից:Այս էր պահանջում նրանց անձնական շահը,հարստանալու անզուսպ ձգտումը:Եվ դա անում էին ոչ թե առանձին անհատներ,այլ բարձրաստիճան մի քանի այրեր:Որոշումը կայացնում էին հիմնականում երեքով (կարծում եմ հասկանալի է,թե ովքեր-Ս.Մ),իրագործում էր մեկը:
    Նրանց չարագործությունների ու ահաբեկչության բացահայտման սկիզբը դրեց հանրապետության գլխավոր դատախազ Հենրիկ Խաչատրյանը:Հանրապետության դատախազության հետաքննության նյութերում գրաված է. Ազգային ժողովի պատգամավոր Վանո Սմբատի Սիրադեղյանըհանդիսանում է Հայաստանի Հանրապետության Ներքին Գործերի նախարար:Անձնական շահագրգռությունից ելնելով,1993 թվականի դեկտեմբերին ներքին զորքերի վարչության պետ Վահան Հարությունյանին հանձնարարել է կազմակերպել և Մոսկվա քաղաքում իրականացնել «Հայկական միջազգային Ասամբլեայի նախագահ Սերժ Ջիլավյանի սպանությունը»:Այնուհետև նշվում է,որ սպանությունն իրագործելու նպատակով Նորայր Թադևոսյանին տրամադրվել է Վանո Սիրադեղյանի կողմից տրված խլացուցիչ ատրճանակ:երեք հազար ԱՄՆ դոլլար, ընթացիկ ծախսերի համար և նա գործուղվել է Մոսկվա՝ Արթուր Հովհաննիսյանի և Կարեն Ռաֆայելյանի մասնակցությամբ Սերժ Ջիլավյանին սանելու նպատակով:Նորայր Թադևոսյանը Արթուր Հովհաննիսյանի,Կարեն Ռաֆայելյանի և մի խումբ այլ մարդկանց հետ համատեղ ,Մոսկվայում ձեռնարկել են սպանությունն իրագործելուն ուղղված միջոցառումները:Սակայն հանցագործություն նախապատրաստական փուլում ՌԴ իրավապահ մարմինների կողմից նրանք ձերբակալվել ու վնասազերծվել են,որի հետևանքով սպանությունը մինչվ վերջ չի հասցվել,Վանո Սիրադեղյանից անկախ պատճառներով:Ազատվելով ձերբակալությունից,նրանք բոլորը վերադարձել են Երևան:Եվ ահա 1994 թվականի հունվարի 22-ին Արթուր Հովհաննիսյանն ու Կարեն Ռաֆայելյանը Երևանի Երիտասարդական Պալատի մոտակայքից անհետացել են:Հետաքննության նյութերու միաժամանակ նշվու է,որ «Սերժ Ջիլավյանի սպանությունը ձախողելու համար,ինչպես նաև այդ հանցագործությունը թաքցնելու միտումով,Վանո Սիրադեղյանը՝ պաշտոնական դիրքի չարաշահմամբ կազմակերպել է Արթուր Հովհաննիսյանի և Կարեն Ռաֆայելյանի առևանգումը,ապօրինի ազատազրկումն ու սպանությունը»:
    Ձերբակալվածներին տարել են Նուբարաշենի ամառանոց և այնտեղից 1994 թվականի հունվարի 24-ի լույս 25-ի գիշերը տեղափոխել Երևան-Նուբարաշեն-Վարդաշեն ճանապարհների խաչմերուկին հարող ամայի տարածք,գնդակահարել ու թաքցրել դիակները:Բացի այդ,Վանո Սիրադեղյանը,չարաշահելով իր պաշտոնական դիրքը,1994 թվականի Մայիս-հուլիս ամիսներին Վահան Հարությունյանին հանձնարարել էնախապատրաստել և իրագործել ՀՀ Գերագույն Խորհրդի պատգամավոր Կիմ Բալայանի և ՀՀ Ազգային անվտանգության պետական վարչության պետի տեղակալ Գուրգեն Եղիազարյանի սպանությունը»:
    Զավեշտականը նաև այն է,որ երբ Կարեն Ռաֆայելյանի հայրը,կինոռեժիսոր Մայիս Ռաֆայելյանը իր մինուճար տղային երկար որոնումներից հետո արժանանում է Վանո Սիրադեղյանի ընդունելությանը և նրանից պահանջում հայտնել որդու տեղը,Վանոն ստում է և ասում. «Հանգիստ եղեք,ձեր որդին գտնվում է Բուլղարիայում»:Հայրը մեկնում է Բուլղարիա,երկար որոնում և չգտնելով որդուն,վերադառնում ձեռնունայն...

    (Շարունակելի)
    ՍՎԵՏԼԱՆԱ ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ
  • Svetlana Margarian
    ՀԻՇՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ ԿՈՐՑՐԱԾ ԶԱՆԳՎԱԾՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ

    Վանո Սիրադեղյան
    (Խոսում են վկաները)

    Հատված Սմբատ Հովսեփյանի «ՀՀՇ-ն ԵՎ ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՐԴԻ ՄԵԾ
    ՈՂԲԵՐԳՈՒԹՅՈՒՆԸ» գրքից . Մաս 2-րդ

    Հետաքրքիր է նաև այն,թե ՀՀ ներքին գործերի նախարար Վանո Սիրադեղյանը ինչպես էր կազմավորում մարդասպանների,կողոպտիչների բանդաները,ովքեր էին ընդգրկվում դրանցում և ինչ խնդիրներ էր դրել նրանց առջև:Պարզվում է,որ բացի Վահան Հարությունյանի կազմավորած բանդիտական խմբից,Սիրադեղյանը կազմավորում էր նաև պրոֆեսիոնալ մարդասպանների մի խումբ,իր չար նպատակներն իրագործելու համար:Զինված հանցավոր խումբը,1992 թվականի ամռանը կազմավորվել է ՀՀ Ներքին գործերի նախարար Վանո Սիրադեղյանի հանձնարարությամբ,հովանավորությամբ ու աջակցությամբ:Վանոյի միջոցով ՀՀՇ վարչության շենքում բանդային տրամադրվել է առանձնասենյակ,որն օգտագործվել է որպես հանցավոր խմբի հավաքատեղի:Բանդայի կազմակերպման գործը դրվել է Վանոյի հավատարիմ մարդկանցից մեկի՝ Արմեն Տեր-Սահակյանի վրա,որի նկատմամբ նա ուներ արտակարգ վստահություն:Բանդայի կազմավորման շրջանում,1992 թվականի հունիս-օգոստոս ամիսներին Արմեն Տեր-Սահակյանը հանցավոր խմբի կազմում ընդգրկել է իր ազգականներ Ալիկ և Մարզպետ Գրիգորյաններին,Արշակ Շուխյանին,ինչպես նաև Սուրեն Հարությունյանին,Արթուր Ալոյանին,Իսրայել Սարգսյանին,Կամո Նարիբեկյանին,Հայկազ Աշխատոյանին,նրանց նախապես տեղեկացնելով,որ իրենց խումբը ստեղծվում է ՀՀՇ ղեկավարության և դրան հարող բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց հատուկ հանձնարարությունները կատարելու և առաջադրանք ստանալու դեպքում ՝ որոշակի անձանց սպանելու նպատակով:
    Կազմակերպելով և իրագործելով բազմաթիվ հանցագործություններ,այդ թվում և ավազակային հարձակումներ,շորթումներ,ծանրացուցիչ հանգամանքներում դիտավորյալ սպանություններ ու սպանության փորձեր,Արմեն Տեր-Սահակյանը միջոցներ է ձեռնարկել հանցագործությունների բացահայտումը կանխելու,դրանց կատարման գործիքներն ու միջոցները թաքցնելու ուղղությամբ և ամեն կերպ իր հովանու տակ առնելով բանդայի անդամներին,հնարավորություն էր ստեղծել ,որ նրանք գործեն առանձին հանդգնությամբ և անպատժելիության համոզումով:
    Հանցագործների այդ խումբը զինելու նպատակով,Վանո Սիրադեղյանը ապօրինաբար ,առանց որևէ ձևակերպման Արմեն Տեր-Սահակյանին տրամադրել է «ԱԿ-74» տեսակի 5-45 տրամաչափի ինքնաձիք (ավտոմատ) հրազեն:Բացի այդ,Տեր-Սահակյանը ,բանդայի անդամներ Կամո Նարիբեկյանը,Ավագ Դավթյանը,Ալիկ Գրիգորյանը և Արթուր Ալոյանը,Վանոյի ցուցումով 1992 թվականի հուլիսի 24-ին ձևականորեն հրամանագրվել են ՆԳ նախարարության միլիցիայի հատուկ նշանակության ջոկատում որպես միլիցիոներներ և նրանց իբրև ՆԳ նախարարի թիկնապահների,հատկացվել է «Մակարով» տեսակի 5 ատրճանակ և փամփուշտներ:
    Ահա պատվիրված առաջին սպանության սցենարը:Համբարձում Ղանդիլյանի սպանության մի քանի փորձ են ձեռնարկել բանդայի անդամները:Դրանք մեկ առ մեկ թվարկվում են և վերլուծվում մեղադրական եզրակացության մեջ:Եվ հետաքրքիրն այն է,որ այդ ընթացքում չեն դադարել ավտոմեքենաների հափշտակությունները,հանցավոր կամայականությունները քաղաքացիների նկատմամբ:
    1993 թվականի մայիսի 3-ի վաղ առավոտյան,հանցավոր խմբի անդամներ Արշակ Շուխյանն ու Արթուր Ալոյանը հավաքվել են Սուրեն Հարությունյանի ՝ Որբելու փողոցի վրա գտնվող բնակարանում,այնտեղից վերցրել գնդակներով լիցքավորված երկու ինքնաձիգները և տանտիրոջ վարած ավտոմեքենայով գնացել Ալիկ Գրիգորյանի ետևից,որը նրանց սպասում էր Արմեն Տեր-Սահակյանի Կոմիտասի պողոտայի վրա գտնվող բնակելի շենքի մոտ:Նրան վերցնելով,հանցավոր խմբի անդամները քողարկման նկատառումով հանել և բեռնախցիկում են դրել մեքենայի պետհամարանիշները և առավոտյան ժամը 7-ի սահմաններում գնացել Սայաթ-Նովա փողոց Ղանդիլյանի տան մոտ,որտեղ վերջինիս ծառայողական «ՎԱԶ-2106» ԱԴԶ 15-97 պետհամարանիշի ավտոմեքենայով արդեն սպասելիս է եղել վարորդ Հակոբ ՈՒնիկյանը:
    Կանգնելով նշված ավտոմեքենայից քիչ հեռու և մնալով ավտոմեքենայի մեջ,բանդայի անդամները դարանակալել ու սպասել են:Տնից դուրս է եկել Ղանդիլյանը և նստել ավտոմեքենայի ետևի մլասում:Դարանակալած մեքենան հետևել է նրան:Հարյուր մետր անցնելուց հետո,նրանց համար անսպասելի,Ղանդիլյանի մեքենան կանգնել է և նրա կողքին նստել է հանցավոր խմբին անծանոթ մի տղամարդ,Ղանդիլյանին մտերիմ,պահեստի գեներալ Ժորա Իսահակյանը:
    Խանջյան փողոցի թիվ 13 շենքի մոտ,Սուրեն Հարությունյանը իր վարած մեքենայով ձախով վազանցել է հետապնդվող ավտոմեքենան,որպեսզի Շուխյանի և Գրիգորյանի համար նպաստավոր դիրք ապահիվի Ղանդիյանի մեքենան գնդակոծելու համար:Ճարճատել են դիմահար կրակոցները.Ղանդիլյանն ու Իսահակյանը տեղում մահացել են,նույն օրը մահացել է նաև ծանր մարմնական վնասվածքներով հիվանդանոց տեղափոխված վարորդ Հակոբ ՈՒնիկյանը:
    Համոզված,որ իրենց նպատակին հասել են,հանցավոր խմբի անդամները գնացել են Արմեն Տեր-Սահակյանի զոքանչի տուն,որտեղ գտնվել է շեֆը և նրան զեկուցել հերթական առաջադրանքը կատարելու մասին:Հետո էլ Արմեն Տեր-Սահակյանն է այդ մասին անձամբ զեկուցել Վանո Սիրադեղյանին:
    Հաջորդ օպերացիան:
    1993 թվականի օգոստոսի կեսերին Արմեն Տեր-Սահակյանը Վանո Սիրադեղյանից հանձնարարություն է ստանում բանդայի միջոցով իրագործել Աշտարակի շրջխորհրդի գործկոմի նախագահ Հովհաննես Սուքիասյանի սպանությունը:
    Մինչ այդ,ինչպես վկայել է Հովհաննես Սուքիասյանի եղբայրը՝ Հարություն Սուքիասյանը,շրջխորհրդի գործկոմի նախորդ նախագահը,որը ՀՀՇ-ական է եղել,իր լիազորությունները վայր է դրել պատգամավորների 2/3-ի պահանջով,ինչին ակտիվորեն մասնակցել է Հովհաննես Սուքիասյանը:Վերջինս չգիտեր և չէր էլ կասկածում,որ հանրապետության երու բարձրաստիճան ղեկավարները արնախում մարդիկ են և կանգ չեն առնի իրեն գնդակահարելու ճանապարհին:Հովհաննես Ղուկասյանն ընտրվել է գործկոմի նախագահ ՀՀՇ-ական նախագահի փոխարեն,իսկ նա ՀՀԴ անդամ էր:Յնտրվելուց հետո նա գործից ազատել է նաև իր երկու տեղակալներին,ովքեր նույնպես ՀՀՇ-ականներ էին:
    Նախագահ ընտրվելուց հետո,նրան իր մոտ է կանչել ԼՏՊ-ն ու դժգոհություն հայտնել Աշտարակում ՀՀՇ կազմակերպությունը «ջախջախելու» կապակցությամբ:Հանդիպմանը ներկա է եղել Բաբկեն Արարքցյանը:Ժողովուրդը սիրել ու հարգել է նորընտիր գործկոմի նախագահին,բայց հանրապետության ղեկավարները նրան լավ չեն ընդունել:Հետագայում,ինչպես վկայում է սպանված Սուքիասյանի եղբայրը,Վանո Սիրադեղյանը գործկոմի նախագահի մոտ է ուղարկել զինվորական համազգեստով 5-6 անձնաց,ովքեր Վանոյի անունից պահանջել են հրաժարական տալ:Արդյունքի չհասնելով,այս անգամ Վանոն 2 այլ մարդկանց քաղաքացիական հագուստով,նորից է ուղարկել նրա մոտ նույն պահաջով,սակայն ապարդյուն:
    Հանցավոր խմբի նույն անդամները,Երևանի երկաթուղու պետ Ղանդիլյանի սպանության ճիշտ նույն օրինակով,սեպտեմբերի 18-ին,Աշտարակից-Ագարակ տանող ճանապարահատվածին,իր ծառայողական «ԳԱԶ-24» ավտոմեքենայում, դիմահար կրակով սպանել են Հովհաննես Սուքիասյանին և նրա վարորդ Վարուժան Աբրահամյանին:
    Այս սպանությունն իրագործելու նպատակով,հանցավոր խմբի անդամները ավազակային հարձակմամբ ,Քանաքեռ ՀԷԿ-ի շրջակայքում հափշտակել են քաղաքացի Ռամիկ Ավետիսյանի «ՎԱԶ-2106» մակնիշի ավտոմեքենան:Սպանությունն իրագործելուց հետո,հետքերը կորցնելու նպատակով,այն տարել են Հրազդանի կիրճ և հրկիզել:
    Հաջորդ օրը Արմեն Տեր-Սահակյանը անձամբ զեկուցել է Վանո Սիրադեղյանին,առաջադրանքը կատարելու մասին,իսկ երեկոյան բանդայի բոլոր անդամները մեկնել են Հանքավան և շուրջ 10 օր թաքնվել «Արագած» նախկին պիոներական ճամբարում:Վերադարձել են,երբ բացահայտման վտանգն անցել է:Այդ ողբերգական դեպքից հետո,Վանո Սիրադեղյանը բանդայի բոլոր անդամներին ընդգրկել է ՀՀ Ներքին գործերի նախարարության ներքին զորքերի վարչության համակարգու,Արմեն Տեր-Սահակյանի գլխավորությամբ ստեղծելով «Հետախուզական խումբ» ապօրինի մի նոր կառույց,որն անիջականորեն ենթարկվել է իրեն:
    Պատվիրված հաջորդ սպանությունը բաեբախտաբար ավարտվել է անհաջողությամբ:Քննությամբ պարզվել է,որ ՀՀ դատախազության քննչական վարչության ետ Վլադիիր Գրիգորյանին սպանելու ատվերը նույնես ՀՀ Ներքին գործերի նախարար Վանո Սիրադեղյանն է տվել:Սպանության նախաատրաստուը տեղի է ունեցել նույն սցենարով:Սկզբում որոշվել է սպանությունն իրագործել Վանո Սիրադեղյանի տված խլացուցիչ ատրճանակով,բայց ի վերջո,դարձյալ Վանոյի խորհրդով որոշվել է օգտագործել ինքնաձիգ հրազեն,քանի որ «այդ միջոցը փորձված է և լավ քննություն է բռնել»:Սպանությունն իրականացնելու երկու փորձ անհաջող է անցել,բայց առանց աղուկի,ինչև որ հունիսի 2-ի առավոտյան ձեռնարկվել է երրորդը:
    Պատմում է Վլադիմիր Գրիգորյանը. «1994 թվականի հունիսի 2-ի առավոտյան ելնելով բակ,որ աշխատանքի մեկնեի,նկատեցի մայթեզրին կանգանած «ՎԱԶ-2106» մակնիշի ավտոմեքենա,որը հանկարծ կտրուկ ետընթաց կատարեց,'ակելով իմ ավտոեքենայի ճանաարհը:Տեսա նաև,որ վարորդի մոտ նստած տղաարդը բաց պատուհանից ինձ վրա է ուղղել ավտոմատ հրազենի փողը:Վարկյենապես կողմնորոշվեցի:Ակնթարթորեն բացեցի մեքենայի դուռը և ինձ գցեցի գետնին,մեքենային զուգահեռ պառկեցի ասֆալտի վրա:Միաժաանակ լսեցի ավտոմատային ուժգին կրակահերթ,որն ինձ բավականին երկար թվաց և չկարողացա հասկանալ,թե քանի հրազենից է այն արձակվել:Զգացի,որ ձախ ուսիս շրջանում վնասվածք եմ ստացել...»:Մարդասպանների խմբի ավտոեքենան դեպքից անմիջապես հետո շարժվել է դեպի Բաղրայան պողոտա,որտեղ պայմանավորվածության համաձայն,Արմեն Տեր-Սահակյանը պետք է քաղաքում հայտնի Ռազմիկ Արեյանից 50 հազար ԱՄՆ դոլլար կաշառք ստանար,Վանոյի միջոցով նրա որդու հարցը կարգավորելու համար:Երբ ստացած կաշառքից 25 հազար դոլլարը գրանում Տեր-Մինասյանը մտնում է Վանոյի առանձնասենյակ,այն նրան հանձնելու,հենց այդտեղ,Վանոյից էլ տեղեկանում է,որ Վլադիմիր Գրիգորյանը և նրա վարորդը ողջ են նացել:Այս դեպքում էլ հանցագործները շտապել են Հրազդանի կիրճ և այրել ավտոմեքենան:
    Հունիսի 3-ին,Վանո Սիրադեղյանն իր ոտ է կանչել ներքին գործերի վարչության ետ Վահան Հարությունյանին և հայտնել,որ «Արեն Տեր-Սահակյանի լակոտները ուզեցել են խփել Գրիգորյան Վալոդյային ու վառվել են»,հանձնարարել է հրամանագրված Տեր-Սահակյանին և նրա խբի բոլոր անդաներին,կեղծիքների կատարմամբ որքան հնարավոր է ետին ամսաթվով ազատել ՆԳՆ հաակարգից:Հրաանն ի կատար է ածվել և 1994 թվականի արիլի 16-ի ասաթվով ազատվել են,հաստիքների կրճատան պատճառաբանությամբ:Նույն օրը Վանո Սիրադեղյանը մեկ այլ կարգադրություն է արել՝ դատախազության քննիչների գալու դեքում նրանց վարչության շենք չթողնել,անձնական գործեր,'աստաթղթեր և տվյալներ չտրամադրել,մինչվ որ կձեռնարկի համապատասխան միջոցներ:
    Եվ իրոք,հունիսի 3-ից մինչև 11-ը,քննիչներին մտացածին պատճառաբանություններով արգելվել է մուտք գործել ՆԳ վարչության շենք:
    Մինչև 1998 թվականը հունվար,այս նույն բանդան կատարել է ուրիշ բազմաթիվ սպանություններ և հետագայում,ձերբակալվելուց հետո Արմեն Տեր-Սահակյանը հաստատել է,որ սպանելու հանձնարարությունները Վանո Սիրադեղյանն է տվել,ասելով,որ «դա պետության և ազգի շահերի համար է արվում»:Սպանությունների համար խմբի անդամները չեն վարձատրվել,Վանոն միայն ասել է.«ձեր համար գուլյատ ըլեք»:Երբ Ղանդիլյանի սպանության համար Արմեն Տեր-Սահակյանը հայտնել է Վանոյին,նա միայն ասել է.«նորմալ է» և ուրիշ ոչինչ:
    Եվ այսպես,Վանոն պաշտոնական աթոռին նստած,իրեն ձևացնու էր ժամանակի հերոս,անպատժելի բռնակալ և կողոտիչ :Հանրաետությունու գործող եռյակը (ԼՏ-ն,Վազգենն ու Վանոն) շարքից հանում և ոչնչացնում էր այն մարդկանց,ովքեր փորձում էին բացահայտել իրենց հանցագործությունները,նրանց,ովքեր ազնիվ էին ու պաշտպանում էին պատության ու ժողովրդի շահերը:Եվ զարանալին այն էր,որ հայ ժողովուրդը,Հայաստանի Հանրաետությունում գործող քաղաքական կուսակցությունները համոզված լինելով նրանց կատարած հանցագործությունների մեջ,քար անտարբերություն էին ցուցաբերում:Միայն առանձին անհատներ,վախվորած հանդես էին գալիս մամուլում և հանրահավաքներում,պահանջում հանցագործներին պատժել ամենայն խստությամբ:Բայց նրանց ելույթները արձագանք չէին գտնում,որովհետև իշխանությունը գտնվում էր հանցագործների,Հայաստան աշխարհը կործանողների ու մարդասպանների ձեռքում:
    Իհարկե,ՀՀՇ-ական «ազգային ջոջերի» հանցագործությունները չեն սահմանափակվում միայն մարդասպանությամբ ու ահաբեկչությամբ:Նրանց կատարած սև գործերը տարածվում են նաև տնտեսական և ֆինանսական ոլորտների վրա:Մինչև 1999 թվականը,Հայաստանի Հանրապետությունը արտասահմանից տարբեր ժամկետներով ու տոկոսադրույքներով ստեցել է շուրջ մեկ միլիարդ ԱՄՆ դոլլար,որից յուրածվել է ավելի քան 800 միլիոնը...

    Հ.Գ.- (Ս.Մ.)Սա մի փոքր մասն է կատարված ու շարունակվող այն բոլոր հանցագործությունների,որի հիմքը դրեց ՀՀՇ-ն և մինչ օրս անպատիժ շարունակում են նրանց նախկին հովանավորյալներն ու «ախպեր տղերքը»:Իսկ հիշողությունը «կորցարած» ոմանք,դեռ այսօր էլ հանդիսանում են Լևոնի վկաներ և հրապարակում բռունցք են բարձրացնում ի շահ Վանո Սիրադեղյանի վերադարձի,որպես մազորխիստներ՝ ցանկանալով ապահովել իրենց գլխին նախկին արյունոտ մահակի ներկայությունը և հանրապետությանն ու ժողովրդին պարտադրել հանցագործների հավերժական շրջապտույտ-պաշտոնավարումը...

    ՍՎԵՏԼԱՆԱ ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

donderdag 20 juni 2013

Քաղաքակրթական մշակույթ. գենոտիպ Arthur Armin

Նախ, ի՞նչ է մշակույթ, և ի՞նչ է քաղաքակրթական մշակույթ։ 
Քոչվորական կենսաձևով ապրող ցեղերը կամ ժողովուրդներն ունեն մշակույթ (երգ, պար և այլն), բայց չունեն քաղաքակրթական մակարդակի մշակույթ (դպրություն, փիլիսոփայություն, ճարտարապետություն, քաղաքաշինություն և այլն)։ Քաղաքակրթական մշակույթ ստեղծում են նստակյաց ազգերը, ժողովուրդները` դարերի ընթացքում։ Եվ մշակույթը կարող է լինել միայն` ազգային–համամարդկային և երբեք` կոսմոպոլիտ–համամարդկային։  

Այո՛, ցածր քաղաքակրթության մակարդակի վրա գտնվող ժողովուրդը կարող է հաղթել նույնիսկ ամենաբարձր քաղաքակրթական մակարդակ ունեցող կայսրապետություններին` պատերազմելու կենսաձև որդեգրելով և անհամեմատ մեծ քանակի շնորհիվ։ Համաշխարհային պատմագիտությունը և մարդկային քաղաքակրթությունների փիլիսոփայական քննությունները վաղուց փաստել են, որ`

1. Երբ ցածր քաղաքակրթական մշակույթ ունեցող ժողովուրդը հաղթում ու գրավում է իրենից անհամեմատ ավելի բարձր քաղաքակրթություն ունեցող ժողովրդին, ապա ժամանակի` դարերի ընթացքում հաղթողը` «ցածրը», ինքն է ձուլվում այդ բարձր քաղաքակրթության մեջ։ 
Իրականում կատարվում է հետևյալը` «ցածրը» բարձրացնում է իր` թե՛ ընդհանրական գենոտիպը, թե՛ իր քաղաքակրթական և մշակութային մակարդակը։ Իսկ «բարձրը»` երկար ժամանակ զարգացման տեղատվություն ապրելով, իջնում է իր «մակարդակով»։ Արդյունքում ունենում ենք «միջակը»։

2.– Երբ բարձր քաղաքակրթություն ունեցող ժողովուրդն է գրավում ցածր քաղաքակրթական մակարդակ ունեցող ժողովրդին, ապա դրանից օգտվում է այդ գրավված ժողովուրդը` քաղաքակրթական և մշակութային առումով, նա թռիչքաձև զարգացում է սկսում ապրել։ Թեև այդ «ցածրը» կարող է կորցնել իր տեսակից բխող իր թեկուզ ցածր, բայց ի՛ր մշակութային ինքնատիպությունը։ 

3.– Եթե բարձր քաղաքակրթական և մշակութային մակարդակ ունեցող պետություն–ժողովուրդը գրավում է իրեն հավասարազոր մեկ ուրիշ ժողովրդի, ապա կատարվում է քաղաքակրթական և մշակութային փոխանցումներով հարստացումներ, ինչպես նաև տեղատվություն (բյուզանդական և հռոմեական քաղաքակրթությունների երկարատև առճակատումից օգտվեցին քոչվորահոտային վարքագծով առավելապես օժտված ցեղերը, որոնք ի վերջո կործանեցին այդ քաղաքակրթական կայսրությունները)։ 

Բնության մեջ կա ընդհանրական դաշտի որակական բարձրացման համար «բարձրի» որոշակի մասի զոհաբերում–դոնորություն «ցածրին»։ 
Եվ այսպիսով, վերևի երեք տարբերակներում էլ պարզ տեսանելի է, որ էքսպանսիայի դեպքում, երեք տարբերակներում էլ, «բարձր» տեսակը տուժում է` կորցնում է իր որակը։ Հաղթում է «նորին մեծություն միջակը»։

Հ.Գ.
Լեզուն և դպրությունը քաղաքակրթական մշակույթ է։ Լեզվի մակարդակը` բառապաշար, դարձվածքաբանություն, շարահյուսություն, քերականություն, դպրություն և այլն, պարզ ցուցում է, թե տվյալ ազգը իր պատմության ընթացքում եղե՞լ է գերհզոր, թե՞ ոչ։ Որևէ ազգի հզորությունը չի չափվում նրա քանակով, նրա աշխարհածավալումների հաջողություններով։ Որևէ ազգի կենսունակությունը և զորությունը որոշվում է նրա անհատների գենային տաղանդով, աշխարհին տված նրա քաղաքակրթական մակարդակի կենսունակությամբ։
 Arthur Armin

zaterdag 8 juni 2013

Metrodorus van Scepsis and King Tigran/ Մետրոդորոս Սկեփսիացին եւ Տիգրան մեծը

Metrodorus of Scepsis (GreekΜητρόδωρος της Σκέψεως) (c. 145 BCE – 70 BCE), from the town of Scepsis in ancient Mysia, was a friend of Mithridates VI of Pontus and celebrated in antiquity for the excellence of his memory. He may be the same Metrodorus who, according to the Elder Pliny, in consequence of his hostility to the Romans, was surnamed the "Rome-hater" ("Misoromæus"). Information on Metrodorus is very scarce.


For a time Mithridates had avoided capture by the Roman's by staying within the territory of Tigranes, with an ambiguous status somewhere between that of a guest and prisoner. Metrodorus was apparently with Tigranes at this time.
 Plutarch offers one relevant account of these circumstances in The Life of Lucullus:
From Scepsis came also Demetrius, whom I often mention, the grammarian who wrote a commentary on
The Marshalling of the Trojan Forces, and was born at about the same time as Crates and Aristarchus; and later, Metrodorus, a man who changed from his pursuit of philosophy to political life, and taught rhetoric, for the most part, in his written works; and he used a brand-new style and dazzled many. On account of his reputation he succeeded, though a poor man, in marrying brilliantly in Chalcedon; and he passed for a Chalcedonian. And having paid court to Mithridates Eupator, he with his wife sailed away with him to Pontus; and he was treated with exceptional honor, being appointed to the judgeship from which there was no appeal to the king. However, his good fortune did not continue, but he incurred the enmity of men less just than himself and revolted from the king when he was on the embassy to Tigranes the Armenian. And Tigranes sent him back against his will to Eupator, who was already in flight from his ancestral realm; but Metrodorus died on the way, whether by order of the king or from disease; for both accounts are given of his death. So much for the Scepsians.[1]Life
 the fullest ancient account of the life of Metrodorus is to be found in Strabo:

Up to this time Tigranes had not deigned to see Mithridates, nor speak to him, though the man was allied to him by marriage,[2] and had been expelled from such a great kingdom. Instead, he had kept him at the farthest remove possible, in disgrace and contumely, and had suffered him to be held a sort of prisoner in marshy and sickly regions. Now, however, he summoned him to his palace with marks of esteem and friendship. There, in secret conference, they strove to allay their mutual suspicions at the expense of their friends, by laying the blame upon them. One of these was Metrodorus of Scepsis, a man of agreeable speech and wide learning, who enjoyed the friendship of Mithridates in such a high degree that he was called the king's father. This man, as it seems, had once been sent as an ambassador from Mithridates to Tigranes, with a request for aid against the Romans. On this occasion Tigranes asked him: "But what is your own advice to me, Metrodorus, in this matter?" Whereupon Metrodorus, either with an eye to the interests of Tigranes, or because he did not wish Mithridates to be saved, said that as an ambassador he urged consent, but as an adviser he forbade it. Tigranes disclosed this to Mithridates, not supposing, when he told him, that he would punish Metrodorus past all healing. But Metrodorus was at once put out of the way. Then Tigranes repented of what he had done, although he was not entirely to blame for the death of Metrodorus. He merely gave an impulse, as it were, to the hatred which Mithridates already had for the man. For he had long been secretly hostile to him, as was seen from his private papers when they were captured, in which there were directions that Metrodorus, as well as others, be put to death. Accordingly, Tigranes gave the body of Metrodorus a splendid burial, sparing no expense upon the man when dead, although he had betrayed him when alive.[3]
Ovid also mentions (possibly the same) Metrodorus briefly:
Scepsian Metrodorus attacked Italian ways, not the land, in bitter writing: and Rome itself was accused of guilt: yet Rome accepted the lying invective equably, and the author’s wild speech did him no harm.[4]
Metrodorus is frequently mentioned alongside one Charmadas, a member of the Academy who taught for a time at the Athenian Ptolemaeum, and a pupil of Carneades. They are together mentioned in five different passages as both being notable for their powers of memory.[5] A few other valuable details are available in Cicero's De Oratore (3.75):
Although I was thirsting for them, I barely tasted the arts I am speaking of when I was a quaestor in Asia, where I obtained a near contemporary of mine, a rhetor from the Academy – the Metrodorus whose memory Antoninus was recalling...
According to Charles Brittain, this would allow us to guess a rough birth date for Metrodorus around 145 BCE and clearly indicates an affiliation with the Academy. It also demonstrates that Metrodorus was a rhetorician. Brittain goes on to speculate that Metrodorus most likely studied at the Academy some time during the period roughly 130-110 BCE, before his return to Asia. Brittain notes, "This does not prove that Charmadas taught Metrodorus, of course, but someone did, at a time when Charmadas, who was clearly interested in rhetoric, was in Athens." Brittain also suggests, "This makes Metrodorus the earliest (certain) Academic rhetorician..."[6]

THE ANCIENT ARMENIAN KINGDOMS

One of the world's oldest civilizations, Armenia once included Mount Ararat, which biblical tradition identifies as the mountain that Noah's ark rested on after the flood. It was the first country in the world to officially embrace Christianity as its religion (c. 300). In the 6th century B.C., Armenians settled in the kingdom of Urarty (the Assyrian name for Ararat), which was in decline. Under Tigranes the Great (fl. 95-55 C. E.) the Armenian empire reached its height and became one of the most powerful in Asia, stretching from the Caspian to the Mediterranean Seas. Throughout most of its long history, however, Armenia has been invaded by a succession of empires. Under constant threat of domination by foreign forces, Armenians became both cosmopolitan as well as fierce protectors of their culture and tradition. Over the centuries Armenia was conquered by Greeks, Roman and, Persians.

Armenian Myths of Origin

Armenian vassal bringing tribute to Persian King from great staircase at Persepolis
Armenians consider themselves direct descendants of Noah, survivor of the Biblical flood. According to Genesis, ...the boat came to rest on a mountain in the Ararat range. Ararat, located in the heart of Armenia, was a Holy Mountain for the peoples of the ancient world. Many ancient scriptures placed the Biblical Garden of Eden in the Land of Armenia also called the Land of Ararat. Tradition states that Noah founded Nakhichevan, the oldest of the Armenian cities. Moses Khorenatsi , historian of the 5th century, presents a detailed genealogy of the Armenian forefather Haik from Japheth, Noah's son. Thus, the territory of the Armenian Plateau is regarded as the cradle of civilization, the initial point for the further spreading of mankind all around the world.
The oldest myths reflect the wars of ancient Armenians against the neighboring Assyrians. Haik, considered the patriarch of the Armenian people, led his army to defeat the Assyrian giant Baeleus. By approximately 2100 BC, a prototype of the first Armenian state was founded. Even now, Armenians call themselves Hai (pronounced high), and their country - Haik or Haiastan, in honor of Haik. The Hittite scripts also mention a Haiasa country. Meanwhile, the Assyrian cuneiform writings designate Armenia as Urartu (Arartu), which means Ararat.
The Old Testament also associates Armenia with the Mount Ararat (the Kingdom of Ararat). In ancient times, Armenia was equally associated with the rivers Tigris, Euphrates, Araks and Kura. That is why the neighboring Assyrians also called Armenia, Nairi, standing for Riverland, Country of Rivers. Haik, once thought to be just a hero of an epic legend, is presently accepted by some researches as an actual chieftain of Armens in the 3rd millennium BC. Historians proved that later Haik was deified and proclaimed the prime god in the pantheon of gods in the pagan Armenia. One of Haik's most famous scions, Aram, considerably extended the borders of his country, transforming it into a powerful state. Since then, Greeks and Persian began to call the country Armenia, i.e. the country of Aram.
Aram's son, Ara the Beautiful succeeded him. A very romantic Armenian legend tells that Ara was so handsome that the Assyrian Queen Semiramis (the same who founded Babylon and planted its marvelous hanging gardens) fell in love with him. Ara repeatedly rejected her love proposals until the desperate queen began war with him. The Assyrians troops won the furious battle, and Ara was killed, in despite of Semiramis's order to preserve his life. Inconsolable Semiramis reputed to be sorceress took his body and tried in vain to enliven him. When Armenians advanced to avenge their leader, she disguised one of her lovers and spread the rumor that Gods brought Ara back to life. As a result, the war was ceased.

Rise of an Armenian Kingdom

Depiction of Armenian warrior in Chariot, from Persepolis
In 612 BC the Medes destroyed Nineveh and brought the Assyrian power to an end. Armenia's eternal antagonist abandoned the political arena. Some 50 years later, the king Tigranes the First in alliance with Cyrus the Great, founder of Achaemenid dynasty conquered the lands controlled by the Medes and reinforced the Armenian kingdom. Tigranes the First had 3 sons; the third son's name was Vahagn the Dragonfighter. The Armenian pagan tradition covered this Vahagn with glory and legends: he was even deified and worshipped like Hercules. However, the era of peace ended as a number of weak and insignificant kings ruled Armenia over the following years, and finally the country became tributary to Persia. An inscription on a rock (around 520 BC) called the Behestun Stone, found in Iran, mentions Armenia in the list of countries Darius I controlled. The dynasty of Hayk stopped: the kings of Armenia were henceforward anointed by the Persian kings. During the following centuries the Armenian troops fought for Persia in all major battles. The Armenian cavalry was well known for its valor. Vahe, the last offspring of Hayk dynasty, was killed in 331 BC, fighting for Darius in a battle against Alexander the Great.
Armenia regained independence after the death of Alexander the Macedonian, when the monarchy of the latter was split into many parts. By 190 BC, Prince Artashes, the governor of Greater Armenia, united the shattered Armenian lands, establishing the Atashesian dynasty. He built the city of Artashat. According to some Roman historians, the construction of this new Armenian capital was supervised by famous commander Hannibal the Carthaginian, who took refuge in Armenia fleeing from the Romans. The country enjoyed peace and prosperity under the rule of Vagharshak, who came to throne in 149 BC. He set up the institute of nobility in his kingdom and established the new senior official ranking system. Vagharshak made the city of Armavir his royal residence. Several Greek inscriptions from around that period found in Armavir witness about the influence of the Greek culture in Armenia.

Tigranes the Great of Armenia

Silver Coin of Tigranes, 1st Century BCE
Vagharshak's son Arshak and his grandson Artashes were very successful rulers as well, but it was perhaps the son of the latter, Tigranes II, who distinguished himself as the most glorious among all Armenian kings.
He succeeded his father in 95 BC. Brother-in-law and true ally of Mithridates the Great, the glorious King of Pontus, he struggled together with his formidable relative against the Roman dominance. Tigranes the Second also known as Tigranes the Great, extended the Armenian borders from Caspian Sea to Egypt, gaining full control over the vast territories. After having subdued the provinces in Syria, Cappadocia and Mesopotamia, Tigranes also conquered Palestine, taking many thousands of prisoners. He united all the Armenian lands and built 4 large cities in different parts of his empire all 4 called Tigranakert. Just like his father Artashes, Tigranes transported from Greece many statues of the Greek Gods. A gigantic statue of Zeus was erected in Ani fortress, and sanctuary for Anahit (Aphrodite) was raised in the city of Ashtishat.

Armenia between Rome and Persia

The Temple of Garni, built by the Romans during their occupation of Armenia
In the second quarter of the third century, the Parthian Empire was replaced by the Persian Empire of the Sasanian dynasty, a more aggressive power than its predecessor. Several times, the Sasanians attempted to add Armenia to their possessions, but they were repulsed by Armenian kings and Roman generals, although often with great difficulty. The situation was restored to Rome's advantage again by the emperor Carus.
Meanwhile, a religious shift was taking place: Christianity was spreading throughout the East. Although the Armenian Church has claimed that it was founded by the apostles Thaddeus and Bartholomew, the first missionaries appear to have visited the country along the Araxes much later. The breakthrough was in the year 303, when Gregory the Illuminator (257-325) converted Tiridates III. For the first time in history, an entire state became Christian. (The Roman emperors Diocletian and Galerius, who were persecuting the new faith, will not have appreciated this.) The Armenian Church has remained independent and does not accept several decisions of the Ecumenical Councils. In the second half of the fourth century, the Sasanian king Shapur II was able push back Rome, and gained influence in Armenia, which was recognized by the Roman emperor Theodosius in 384, when he signed a treaty with Shapur's son Shapur III. In 428, the Romans and Persians divided the ancient kingdom. Its traditions survived in the Armenian Church.

Ancient Mythology and Beliefs

The first god in Armenia was one of the language's first sounds, 'AR', which means sun or light. As the source of life, the sun became equated with power and the supreme god.
Ararat is mentioned as early as ca. 6000 BC in the Sumerian epoch poem Gilgamesh, as the land of the mountains where the gods live. The word Ararat can be divided into three words: AR-AR-AT. AR-AR being a plural form or all encompassing god; 'AT' being an archaic version of the Armenian word 'hat', which means 'a piece of'. Thus Ararat meant 'a piece of gods, or a piece of creation.
Early symbols for gods are closely connected with astral symbols. The first use of the sacred swastika and cross are found in ca. 20,000-15,000 BC inscriptions in the Geghama Mountain Range. Carvings dating back to ca. 8500 BCE show symbols associated with astronomy, giving them a god like prominence: the sun, moon, and constellations were thought to be deities in themselves, and astral occurrences such as an eclipse or a comet were considered communication from the gods.
By the 5th millennium BC, Ancestral Armenians combined sun worship with sophisticated astronomy. They are now credited with assigning the constellations of the zodiac their design and names, and creating one of the first solar calendars based on 365 days in the year.
Višap stelae dated from the 18th-16th centuries BCE
Also around the 5th millennium BC a series of "višap" vishaps (Arm. višap 'serpent, dragon' an Iranian borrowing) or "dragon stones" began to be erected on mountainsides throughout Armenia, near water sources. At first resembling fish (dragons in Armenian were thought to be huge fish like creatures, something like a cross between a whale and a gigantic squid), the monolithic stones were later carved with snakes, the heads of beasts, swastikas and crosses. The unique monuments of prehistoric Armenia are spread in many provinces of historical Armenia – Gegharkunik, Aragatsotn, Javakhk, Tayk, etc. They are cigar-shaped huge stones, 10-20 feet tall, usually situated in the mountains, near the sources of rivers and lakes. Many of them are in the shape of fish; they have a bull's skin (complete with head and feet) carved into them; there is also a stream of water flowing from the mouth of the bull's skin and some vishaps have images of water birds carved below the bull's head. The earliest višap "višap" stelae would be dated, probably, from the 18th-16th centuries BC; an Urartian inscription in a višap from Garni testifies that they were created in pre-Urartian times (before the 8th century BC).
A number of theories try to interpret the meaning of these stones. One theory holds that these monuments represented mythological dragons guarding the sources of the waters (B. Piotrovski). Another two trace back, respectively, to Astghik, the goddess of fertility and love (M. Abeghian) and Ara Geghecik 'Ara the Handsome,' the "dying and rising god" of Armenian tradition (G. Ghapantsyan). The present author has his own interpretation of these stalae, which may be represented as follows.
The Indo-European "basic myth," reconstructed by V.V. Ivanov and V.N. Toporov, tells the story of the battle of the thunder god and his adversary the serpent. The victory of the god results in origination of cosmic waters (rain, rivers). Certain aspects of the dragon stones reveal their links with the "basic myth." In this context, it is evident that the huge fish would represent the water serpent (the dragon-serpents were sometimes conceived in the shape of fish; e.g. in Oppian's Halieutika the dragon Typhon is represented as a fish), while the bull is the symbol of the thunder god in many ancient Near Eastern and Indo-European traditions (Hurrian, Hittite, Indian, Greek, and Armenian). The wavy lines below the bull's head may be interpreted as rainy waters triggered by the battle between the god and the serpent.
The name of the serpent in the "basic myth" is derived from the Indo-European stem *wel-. According to the rules of the Armenian language, the Indo-European *wel- would have developed into gel- (New Eastern Armenian pronunciation: gegh-). In this context it is characteristic that the višap stones are concentrated mainly in the Gelam province, Gelakuni district, on the Gelamay Mountains to the east of Sevan Lake (modern Gegharkunik province of Armenia). The two largest groups of them are located, respectively, on Mt. Gel, at the source of the river Azat, and near the Geli fortress. Characteristically, the mountain beside Gel, the highest of the Gelamay range, is called Azhdahak from the name of the dragon of ancient Iranian tradition "Aždahak".
On the other hand, the name of the district of the "dragon stones" Ueliku "Ueliku", in the context of mythological traditions of the ancient peoples of the Armenian Highland is comparable to that of the stone giant Ullikummi, the famous adversary of the thunder and storm god Teshub "Ullikummi" . In the Hurrian myth, attested in the 2th millennium BC, Kumarbi "Kumarbi" , the father and adversary of Teshub, plots to overthrow him. Kumarbi impregnates a great rock in the "Cold Spring" and it bears Ullikummi. The gods battle the monster, but it has grown so big that they are unable to harm it. The end of the myth is not preserved but probably contained the final victory of the weather god.
This theory poses some intriguing questions. The bull's skin is frequently carved on the "dragon stones" as if the skin were thrown on the mouth of the fish (on the top of the stela). This cannot be interpreted otherwise than as an imitation of the bull sacrifice ritual. That is, the bull, symbol of the thunder god, appears to have been sacrificed to the giant fish, symbol of the serpent. Why imitate the ritual instead of performing a real sacrifice?
The Hurrian and Urartian languages represent two branches of the Hurro-Urartaian language family, while Armenian is an Indo-European language. The name Ulikummi, as we have seen, may well be borrowed from Indo-European, yet scholars regard the Ullikummi myth as entirely Hurrian, not Indo-European. The question, then, is who were the creators of the "dragon stones"—the Hurro-Urartian or Indo-European tribes?
Around 3000 BC, Ancestral Armenians had created a specific iconography and pantheon of the gods. The Armenian gods were still centered on the worship of the sun, but by the Urartian period, they resembled Mesopotamian and Egyptian deities based on animal-human combination's.
Human deities emerged during the Armenian Hellenistic period. Though bearing remarkable likeness to Greek gods and goddesses, which first gave speculation as to their Greek origins, it is now thought that many of the Greek gods are actually inherited from Ancestral Armenian sources, with some coming from as far away as India. The heroic legends of Hercules, for example, were first attributed to the legend of the Armenian king-god Haik in the 3rd millennium BC.

Pantheon of Armenian gods

Colossal Statue of Aramazd in Anatolia
Aramazd - The father of all gods and goddesses, the creator of heaven and earth. The first two letters in his name, "AR" is the Indo-European root for sun, light, and life. Aramazd was the source of earth's fertility, making it fruitful and bountiful. The celebration in his honor was called Am'nor, or New Year, which was celebrated on March 21 in the old Armenian calendar (also the Spring equinox).
Anahit - The goddess of fertility and birth, in early period she was the goddess of war. By the 1st c. BCE she was the main deity in Armenia.
Nuneh - The goddess of wisdom, common sense, motherhood and protector of the home, keeper of the family.
Vahagan - The god of thunder, clouds and fire. Comes from "Vah" -god, "Agne" - fire. Vahagan is the constellation Orion.
Astghik - The goddess of love and beauty, symbolized by skylight. She was the wife or lover of Vahagan, the god of fire and metal. She was also the goddess of water. The celebration in her honor occurred in mid June and was called Vardevar. It is still celebrated in Armenia by pouring water on unsuspecting passersby.
Ara Geghetsik- "Ara the Beautiful'- the god of spring, flora, agriculture, sowing and water. He is associated with Isis, Vishnu and Dionysus, as the symbol of new life.
Haik - a king, but in legend the father of Armenia. He slew the Babylonian god Bel, which in history was Nemruth, the Babylonian king described in the bible as attempting to build the tower of Babel. Haik's armies invaded Babylon, and establish the kingdom from which Armenians claim their heritage. The legend of Haik is the forerunner of the legend of Hercules.
Tsovinar, Nar - The goddess of water, sea, rain. She was a fire creature, who forced the rain and hail to fall from the heavens with her fury.
Vanatur - the god of hospitality and bountiful hosts.
Tir - the god of literature, science and art, also an interpreter of dreams.
Tork Angegh - the god of power, bravery, war, the military.
Aralez - One of the oldest gods in the Armenian pantheon, Aralez was a god in the form of a dog, whose powers included the ability to resurrect the dead by licking wounds clean.